Đào tạo nguồn nhân lực kiến trúc cảnh quan tại Việt Nam – Cơ hội và thách thức – Tạp chí Kiến Trúc

Đặt vấn đề

Kiến trúc Cảnh quan ( KTCQ ) là nghành nghề dịch vụ trình độ khoa học tổng hợp, ứng dụng hài hoà những nguyên tắc về khoa học và thẩm mỹ và nghệ thuật, có mối quan hệ ngặt nghèo với nhiều nghành nghề dịch vụ khác nhau ( Quy hoạch khoảng trống, Hạ tầng kỹ thuật cảnh quan, Kiến trúc khu công trình, Sinh thái cảnh quan, Thực vật học, Sinh vật học, Điêu khắc, Hội họa … ) để xử lý những yếu tố tổ chức triển khai thiên nhiên và môi trường nghỉ ngơi – vui chơi, thiết lập và tái tạo môi sinh, bảo vệ môi trường tự nhiên, tổ chức triển khai nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc nhằm mục đích mang lại mối quan hệ tổng hòa và vững chắc giữa Thiên nhiên – Con người – Kiến trúc .
Với vận tốc tăng trưởng và tỷ suất đô thị hoá ngày càng tăng trong thời hạn qua, nhu yếu góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng, quản trị, quản lý và vận hành và khai thác khu công trình cảnh quan khu vực đô thị sẽ ngày càng tăng nhanh gọn. Điều này dẫn tới nhu yếu về KTS, và cán bộ kỹ thuật về nghành KTCQ ( phong cách thiết kế, kiến thiết kiến thiết xây dựng, phân phối vật tư – trang thiết bị, quản lý và vận hành và khai thác những khu công trình cảnh quan ; quản trị nhà nước ở Trung ương và những địa phương ; giảng dạy và nghiên cứu và điều tra khoa học … ) ngày càng cao, cả về số lượng và chất lượng .

Hành nghề Kiến trúc cảnh quan ở Việt Nam mới phát triển mạnh trong 10 năm trở lại đây. Lực lượng KTS và KS cảnh quan Việt Nam chưa thực sự đông đảo, có rất ít chuyên gia được đào tạo bài bản và đúng chuyên ngành, đa phần là những KTS ngành Quy hoạch và Kiến trúc đam mê nghiên cứu và theo đuổi KTCQ. Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa nhanh, sự hoành hành của thiên tai và dịch bệnh hiện nay đặt ra các thách thức rất lớn cho việc bảo tồn cảnh quan và môi trường sinh thái bản địa gắn liền với phát triển bền vững. Do đó đội ngũ nhân lực về lĩnh vực Kiến trúc cảnh quan cần có kiến thức sâu, rộng để có thể kiểm soát tốt công việc, áp dụng các cách tiếp cận và đề xuất giải pháp mang tính tổng hợp, đảm bảo sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững, bảo tồn giá trị văn hóa và bản sắc vùng miền và thích ứng với sự biến đổi khí hậu hiện tại và tương lai.

Thực trạng đào tạo nguồn nhân lực Kiến trúc cảnh quan tại Việt Nam

Hiện nay, cả nước có 04 trường có chương trình giảng dạy KTS cảnh quan ( ĐH Kiến trúc Thành Phố Hà Nội, ĐH Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh, ĐH Xây dựng và ĐH quốc tế Hồng Bàng ) trong đó có 02 trường đã có sinh viên ( SV ) theo học ( ĐH Kiến trúc TP.HN và ĐH Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh ), 01 trường mở màn tuyển sinh từ năm học 2021 – 2022 ( ĐH Xây dựng ) và 01 trường giảng dạy KS cảnh quan ( Đại học Lâm nghiệp ). Chỉ tiêu tuyển sinh lúc bấy giờ của những trường là từ 50 – 100 sinh viên. Số lượng chỉ tiêu như lúc bấy giờ chưa cung ứng đủ nhu yếu nguồn nhân lực trong thực tiễn của xã hội. Ngoài ra, điểm tuyển sinh có những dịch chuyển khá lớn ở mỗi trường giảng dạy, và có sự tách biệt giữa đào tạo và giảng dạy KTS và KS cảnh quan, đơn cử được tổng hợp ở những bảng sau :

Ngoài những trường giảng dạy KTS và KS KTCQ trên, lúc bấy giờ còn có trường ĐH Nông Lâm TP TP HCM giảng dạy KS ngành Cảnh quan và kỹ thuật hoa viên ( chuyên ngành Cảnh quan, kỹ thuật hoa viên và chuyên ngành Thiết kế cảnh quan ). Học Viện Nông nghiệp Nước Ta đào tạo và giảng dạy ngành Công nghệ rau hoa quả và cảnh quan. Hai chương trình này có tiềm năng tương đối giống nhau và đang có sự xen kẽ giữa đào tạo và giảng dạy kỹ sư phong cách thiết kế cảnh quan và kỹ sư cây xanh Giao hàng cho cảnh quan và hoa viên nhưng thiên về khoa học cây cối .

Các trường đang huấn luyện và đào tạo KTS cảnh quan lúc bấy giờ chỉ mới có Bộ môn Kiến trúc Cảnh quan mà chưa có khoa Kiến trúc cảnh quan ( ĐHKiến trúc Thành Phố Hà Nội, ĐH Kiến trúc TP Hồ Chí Minh, ĐH Xây dựng, ĐH quốc tế Hồng Bàng ). Đối với giảng dạy Kỹ sư cảnh quan, tại trường Đại học Lâm nghiệp, Bộ môn KTCQ thường trực Viện Kiến trúc cảnh quan và cây xanh đô thị. Do đó, những bộ môn chưa thực sự đủ mạnh để quản trị và quản lý và vận hành hiệu suất cao quy trình đào tạo và giảng dạy KTCQ. Tính tự chủ trong công tác làm việc giảng dạy gặp nhiều khó khăn vất vả do tính liên ngành, lực lượng cán bộ cơ hữu có số lượng giới hạn và năng lực hợp tác ở quy mô lớn còn nhiều hạn chế do rào cản về pháp lý và tầm tác động ảnh hưởng chưa đủ mạnh .
Chương trình huấn luyện và đào tạo ngành KTCQ ở Nước Ta nói chung chưa theo kịp với sự tăng trưởng của những nước tiên tiến và phát triển trên quốc tế. Tuy nhiên, những chương trình đào tạo và giảng dạy lúc bấy giờ cũng đã có nhiều thay đổi nhằm mục đích cung ứng phần nào nhu yếu của người học và sự tân tiến của xã hội. Ngoài ra, tính update và sự minh bạch về chương trình giảng dạy ngành KTCQ ở Nước Ta còn nhiều hạn chế. Trên những website của những cơ sở huấn luyện và đào tạo, chương trình huấn luyện và đào tạo ngành KTCQ chỉ ra mắt tổng quan mà chưa trình làng đơn cử khung chương trình và nội dung môn học. Một số trường có trình làng khung chương trình tạo thì đã được thực thi từ nhiều năm trước và thiếu tính update những thay đổi của chương trình giảng dạy theo lao lý của Bộ giáo dục và giảng dạy. Đây cũng là yếu tố làm giảm sức mê hoặc so với người học ; giảm tính cạnh tranh đối đầu giữa những cơ sở giảng dạy nhằm mục đích thôi thúc nhu yếu học tập và nhận thức của xã hội về sự thiết yếu của nghành KTCQ .
Về thiết kế xây dựng và thay đổi chương trình huấn luyện và đào tạo, hoàn toàn có thể nói, Trường ĐH Kiến trúc TP. Hà Nội đi đầu trong việc “ nhập khẩu ” chương trình giảng dạy ngành KTCQ. Theo Nguyễn Tuấn Anh và Lê Ngọc Kiên ( 2021 ), Trường ĐH Kiến trúc TP. Hà Nội thừa kế chương trình link huấn luyện và đào tạo KTS cảnh quan giữa ĐH Kiến Trúc Thành Phố Hà Nội, ĐH KTCQ Quốc gia Bordeaux và những trường Kiến trúc Pháp ngữ từ năm 2010. Trường ĐH Kiến trúc TP.HN đã thiết kế xây dựng những chương trình đào tạo và giảng dạy có năng lực kích thích tư duy độc lập, tăng cường năng lực tự học và phát huy tư duy phát minh sáng tạo của SV với môi trường tự nhiên huấn luyện và đào tạo linh động, gắn với thực tiễn, lấy người học làm TT. [ 2 ]
Chương trình đào tạo và giảng dạy KTCQ tại Trường ĐH Kiến trúc TP Hồ Chí Minh liên tục update những kiến thức và kỹ năng mới theo chuẩn quốc tế và kiểm soát và điều chỉnh theo thực tiễn của Nước Ta .
Để cung ứng nhu yếu hội nhập quốc tế và nhu yếu nguồn nhân lực chất lượng cao của xã hội, Trường ĐH Xây dựng đã kiến thiết xây dựng chương trình huấn luyện và đào tạo KTCQ theo Chuẩn đào tạo và giảng dạy KTS của Ủy ban kiểm định Kiến trúc vương quốc Mỹ ( NAAB ) và giảng dạy theo Phương pháp tiếp cận CDIO ( C – Conceive – Hình thành ý tưởng sáng tạo, D – Design – Thiết kế, I – Implement – Triển khai, O – Operate – Vận hành ) nhằm mục đích trang bị cho SV không riêng gì kỹ năng và kiến thức nền tảng rộng về Quy hoạch và Kiến trúc, kiến thức và kỹ năng trình độ sâu về KTCQ, mà còn trang bị những kỹ năng và kiến thức thao tác nhóm, kiến thức và kỹ năng tiếp xúc, kỹ năng và kiến thức chỉ huy và khởi nghiệp để hoàn toàn có thể thao tác trong môi trường tự nhiên toàn thế giới .

Cơ hội và thách thức trong đào tạo nguồn nhân lực Kiến trúc cảnh quan tại Việt Nam

1. Cơ hội

Với nhu yếu tăng trưởng thiên nhiên và môi trường sống vững chắc và tiện lợi, những đồ án quy hoạch và dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng ngày càng coi trọng vai trò góp phần của ngành KTCQ, trong khi số lượng KTS cảnh quan ở Nước Ta còn rất hạn chế. Đây là thời cơ rất lớn cho những trường mở ngành huấn luyện và đào tạo, nâng cao chất lượng và lan rộng ra quy mô huấn luyện và đào tạo KTCQ. Như vậy, thời cơ việc làm có thu nhập tốt và không thay đổi cho SV ngành KTCQ sau khi ra trường rất cao, thao tác cho những văn phòng – công ty tư vấn trong nước và những công ty tư vấn quốc tế có trụ sở tại Nước Ta. Nhu cầu nguồn nhân lực về KTCQ tại những cơ quan quản trị nhà nước tại những địa phương cũng vô cùng lớn .

Sự hội nhập quốc tế, hợp tác và link đào tạo và giảng dạy của những trường giảng dạy KTS cảnh quan lúc bấy giờ giúp SV theo học ngành này có thời cơ tham gia những chương trình trao đổi sinh viên quốc tế. Nỗ lực nâng cấp cải tiến chương trình huấn luyện và đào tạo nhằm mục đích phân phối nhu yếu ngày càng cao của xã hội của những trường tạo điều kiện kèm theo cho SV Việt Nam giao lưu, học hỏi ; nâng cao trình độ trình độ và kiến thức và kỹ năng hành nghề KTCQ trong tương lai ; đồng thời, giúp SV thuận tiện tiếp cận những chương trình học bổng, tham gia những chương trình thời gian ngắn và nâng cao, tại Nước Ta cũng như ở những trường huấn luyện và đào tạo KTCQ tại những quốc gia tiên tiến trên quốc tế. Mặt khác, giảng viên ( GV ) những trường cũng có thời cơ hợp tác, trao đổi trình độ với những chuyên viên, những giáo sư số 1 trên quốc tế trải qua những xưởng phong cách thiết kế, hội thảo chiến lược, hội nghị và chương trình trao đổi GV .
Các cuộc thi dành cho SV trong nghành nghề dịch vụ KTCQ ngày càng nhiều. Năng lực trình độ và trình độ tiếng Anh được cải tổ sẽ giúp SV thuận tiện tiếp cận với những cuộc thi và nâng cao năng lực đoạt phần thưởng trong những cuộc thi trong nước và quốc tế .

Việt Nam được đánh giá là 1 trong 25 quốc gia có sự đa dạng sinh học cao. Với đặc điểm khí hậu nhiệt đới gió mùa và đa dạng về hệ sinh thái tự nhiên, hệ sinh vật của Việt Nam vô cùng phong phú và đa dạng (khoảng 13.766 loài thực vật, 10.300 loài động vật trên cạn) [3]. Trong đó, có rất nhiều loài mang tính đặc trưng bản địa và có khả năng ứng dụng rất cao trong cảnh quan. Đây là một cơ hội rất lớn cho các GV ngành KTCQ nghiên cứu và lựa chọn các loại cây xanh cảnh quan theo nguyên tắc tạo lập bản sắc vùng miền trong cả lý thuyết lẫn thực tế triển khai các dự án cảnh quan; tạo lập những hệ sinh thái đặc trưng nhằm phục hồi và bảo tồn đa dạng sinh học cho mỗi vùng miền khác nhau trên cả nước.
Chi hội KTS cảnh quan Việt Nam trực thuộc Hội KTS Việt Nam đã được thành lập 1/2021. Một trong những mục tiêu của Chi hội KTS cảnh quan là kết nối hoạt động trong lĩnh vực KTCQ, tạo sân chơi và giao lưu học hỏi cho GV, SV không chỉ ngành KTCQ mà còn cả ngành Quy hoạch và Kiến trúc. Chi hội hiện đang xây dựng hệ thống các Giải thưởng KTCQ Việt Nam, trong đó có giải thưởng dành cho SV. Đây sẽ là những cơ hội lớn cho SV theo học ngành KTCQ khẳng định năng lực chuyên môn, được cộng đồng công nhận – Một trong những khởi đầu thuận lợi cho quá trình hành nghề và phát triển năng lực chuyên môn cho SV sau khi ra trường.

2. Thách thức

Ngành Kiến trúc cảnh quan là lĩnh vực chuyên môn có tính liên ngành cao, đòi hỏi GV và SV phải dành nhiều tâm sức trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu và học tập mới có khả năng đáp ứng tốt nhu cầu nhân lực ngày càng cao của xã hội. Đồng thời, mỗi cơ sở đào tạo đều có những triết lý và thế mạnh riêng trong quá trình đào tạo ngành KTCQ, điều này đòi hỏi người học cần nghiên cứu và lựa chọn địa chỉ học tập phù hợp với khả năng của mỗi cá nhân. Đây cũng là một khó khăn cho các em SV khi lựa chọn trường theo học do tính công khai về chương trình đào tạo của các cơ sở đào tạo còn hạn chế và thiếu tính cập nhật.
Quá trình hội nhập quốc tế đem đến những cơ hội rất lớn cho GV và SV trong việc giao lưu, học hỏi kinh nghiệm cũng như tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới. Đây cũng là thách thức không nhỏ cho các GV trong việc đẩy mạnh nghiên cứu và tìm ra các giá trị bản sắc KTCQ Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị của chúng trong quá trình hội nhập quốc tế.

Sự thiếu vắng nguồn GV được giảng dạy chuyên nghiệp và bài bản theo đúng chuyên ngành đang là một thử thách lớn cho những trường huấn luyện và đào tạo ngành KTCQ. Mặc dù đã có trên 10 năm giảng dạy KTS cảnh quan, nhưng đa phần GV có nền tảng là KTS khu công trình, quy hoạch, kỹ sư lâm nghiệp đô thị, nhà thực vật học hoặc sinh vật học. Do đó, nhiều thế hệ SV được đào tạo và giảng dạy ngành này sẽ khó được trang bị khá đầy đủ và nâng cao về kiến thức và kỹ năng cơ sở ngành và chuyên ngành. GV bắt buộc phải học tập và nâng cao trình độ trình độ, đây cũng đồng thời là thử thách cho chính những cơ sở giảng dạy khi lực lượng GV còn mỏng dính, việc tách GV đi tu nghiệp quốc tế là yếu tố không đơn thuần .
Mặc dù nhu yếu nhân lực ngành KTCQ của xã hội là rất lớn, nhưng nhận thức về vai trò và giá trị của ngành KTCQ trong xã hội nói chung còn nhiều hạn chế. Một phần bởi tính non trẻ của một ngành huấn luyện và đào tạo, một phần bởi tính tiếp thị quảng cáo và trình làng về ngành KTCQ chưa được chăm sóc. Chi hội KTCQ Nước Ta mới được xây dựng và chưa có nhiều hoạt động giải trí thực tiễn bởi những điều kiện kèm theo khách quan trong năm 2021. Hơn nữa, về quản trị nhà nước, mạng lưới hệ thống những văn bản pháp lý về KTCQ cũng đang còn mờ nhạt và chưa thực sự được chăm sóc đúng mức. Hiện nay, Nước Ta vẫn chưa có văn bản nào mang tính tổng thể và toàn diện về quy chuẩn, quy phạm trong, những lao lý về hồ sơ KTCQ ( gồm có Quy hoạch cảnh quan và Thiết kế cảnh quan ), phong cách thiết kế phí cảnh quan …

Kết luận

Mặc dù là ngành giảng dạy non trẻ nhất trong số những ngành giảng dạy cho những KTS Nước Ta với số cơ sở giảng dạy ít và còn nhiều khó khăn vất vả thử thách, nhưng hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn giảng dạy và hành nghề KTCQ là một trong những nghành nghề dịch vụ trình độ có tương lai tươi đẹp .

Các trường đào tạo ngành KTCQ cần đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, công khai minh bạch khung chương trình, đổi mới chương trình đào tạo liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực của xã hội và hội nhập quốc tế. Bộ môn KTCQ tại các cơ sở đào tạo cần có kế hoạch và chiến lược phát triển thành khoa để nâng tầm vị thế, năng lực và quy mô trong công tác đào tạo, hợp tác trong nước và quốc tế, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ về KTCQ – Tạo lập thế vững chắc và toàn vẹn cho các ngành Quy hoạch – Kiến trúc – Cảnh quan – Nội thất tại các cơ sở đào tạo.

Đào tạo nguồn nhân lực KTCQ cần gắn triết lý với thực tiễn trải qua những đồ án môn học gắn với những trường hợp nghiên cứu và điều tra đơn cử, du lịch thăm quan khu công trình thực tiễn … Ngoài ra, SV cần được sớm được gửi đi thực tập tại những đơn vị chức năng tư vấn phong cách thiết kế và xây đắp ngay từ khi còn đang học tập tại trường nhằm mục đích tạo điều kiện kèm theo cho những em có thời cơ va chạm việc làm thực tiễn, nuôi dưỡng đam mê và đạo đức hành nghề, rèn luyện kiến thức và kỹ năng và nâng cao quyết tâm theo đuổi nghành nghề dịch vụ KTCQ .

TS.KTS. Phạm Anh Tuấn
Trưởng bộ môn KTCQ, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, trường ĐH Xây dựng – Chủ tịch Chi hội KTS Cảnh quan Việt Nam
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 07-2021)

Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Tuấn Anh và Lê Ngọc Kiên (2021) “Kiến trúc cảnh quan – từ thực tiễn đến đào tạo”, Tạp chí Khoa học Kiến trúc – Xây dựng, Số 40/2021, trang 4-12, ISSN 1859-350X;
2. Ngô Viết Nam Sơn (2016) “Nhìn về tương lai ngành kiến trúc cảnh quan tại Việt Nam”, Tạp chí kiến trúc số 1+2/2016;
3. Viện Sinh thái học miền Nam, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Đa dạng sinh học ở Việt Nam: Thực trạng và thách thức bảo tồn;
5. Các trang web;
https://canhquan.net/
www.hau.edu.vn
https://hcmuaf.edu.vn
http://uah.edu.vn
http://vnuf.edu.vn
https://www.iflaworld.com/
http://www. nuce.edu.vn

Source: https://khoinganhkythuat.com
Category: Ngành tuyển sinh